Эхлэл-үргэлжлэл 1

Төдөлгүй бөмбөгдөлт тогтмол давтамжтай болж ирлээ. Нэг удаа манай сургуулийн хашаан дотор тэсэрдэг бөмбөг унаж, хэдэн хүнийг юу ч үгүй болтол нь тасар татаж, дэлбэрэлтэнд нь зэргэлдээх гудамжны  барилгууд, тэр дундаа цэргийн эмнэлэг байрлаж байсан байшин (одоо Эмч нарын мэргэшил дээшлүүлэх хүрээлэн байгаа тэр байшин) өртөж билээ.

Эхлэл

Дайн айсуйг 1941 оны хавар Ленинградад цөөнгүй хүн таамаглаж байлаа. Мэдээлэлд ойрхон зарим нь дайны бэлтгэл нэгэнт эхэлчихээд байгааг мэдэж байсан бол жирийн оршин суугчдын чихийг элдвийн цуу яриа, хов жив сэртхийлгэн байв. Гэхдээ тэдний хэн нь ч дайн эхэлснээс хойш ердөө гуравхан сар өнгөрөхөд немцүүд хотыг бүсэлсэн байх юм гэж, хагас жилийн дараа гэхэд хотын гурван хүн тутмын нэг нь өлсгөлөнгийн аймшигт үхлээр үхэх юм гэж төсөөлөөгүй билээ.

Зохиогчийн өмнөтгөл

         Бичсэн дурсамж нь нэгэн цагт олны хүртээл болох юм гэж төсөөлж яваагүй эзнийхээ ширээний нүдэнд энэ гар бичмэл 30 гаруй жил хэвтжээ. Сургуулийн ширээний араас шууд л Ленинградын болон Волховын фронтын хамгийн их цус урссан галын шугам руу хуваарилагдан очиж байсан зохиогч маань Берлин хүртэл дайтсан ба гайхалтай аз түшиж, ямар ч байсан амьд мэнд дайныг дуусгажээ.

Зохиогчийн намтар

Николай Николаевич Никулин   (1923-2009)

Санкт-Петербургийн улсын Эрмитажийн шинжлэх ухааны ахлах ажилтан, эрдэмтдийн зөвлөлийн гишүүн, эртний европын зураачдын бүтээлийн амьд нэвтэрхий толь, умард Нидерландын уран зургийн нэрт мэргэжилтэн,  15-16 дугаар зууны Нидерландын болон 15-18 дугаар зууны Германы уран зургийн хосгүй үнэт бүтээлийг хадгалагч Николай Николаевич Никулин 1923 оны 4-р сарын 7-нд Ярослав мужийн Мологский районы Погорелка сууринд төрсөн.

Номын өмнөх үг

Николай Николаевич НИКУЛИН

ВОСПОМИНАНИЯ

О ВОЙНЕ

Печатается по решению Редакционно-издательского совета

Государственного Эрмитажа

Идея серии - Г. В. Вилинбахов, М. С. Глинка, М. Б. Пиотровский

2-е издание. СПб. Издательство Гос. Эрмитажа

2008 г. 

Оршил

Блогтоо юм нэмэлгүй уджээ. Энэ хооронд хүмүүс үүгээр зочилж, сонин сайхан юу байна гэж шалгаад байгаа бололтой, тоолуур нь гүйгээд байх юм. Бас ганц нэг хүн цааш нь үргэлжлүүлнэ үү гэсэн байна. Би бээр мэргэжлийн аялагч ч юм уу, хөтөч, ер нь л энэ чиглэлийн хүн биш учраас байнга аялж жуулчлах боломж, цаг хомс байх юм.

2010.07.18-Заан Тэрэлжийн хөндий-УБ

Яаая, шөнө мангар хүйтэн хонолоо шүү. Өглөө даарсан, яарсандаа нар мандахтай зэрэгцэн 6 цагийн үед босоод гоймонтой цуйвангийхаа жорыг тааруулж тогоондоо хийж орхиод ойролцоох өндөр лүү гарч хавь орчныг харж жаал баясав.

2010.07.17-Дунд Баянгийн хөндий

Уг нь өглөө эртээ босно гэж төлөвлөж урд шөнө сэрүүлгээ тавиад унтсан юм. Гэтэл нөгөө сэрүүлэгнийхээ аянд бүүвэйлэгдсээр 10 өнгөртөл унтжээ. Майхны дээгүүр ойрхоон зайнд нисдэг тэрэгний сэнс пад пад хийх нь сонсогдоод алга болов. 

2010.07.16-Баасан гараг-Хавиргын даваа

              Үүрээс авахуулаад өчигдөр оройноос тасралтгүй шивэрсэн бороо ширүүсч, майхны хаяагаар ус шүүрч хонолоо. Зам ч нуль шалбааг болж байгаа даа. Өнөөдөр буцах замдаа үүргэвчтэй бүжиг хийх нь дээ гэж бодон босохоос халшран халшран майхны бүрээсэн дээр буух бороон дуслын хэмнэл хэрхэн өөрчлөгдөхийг чагнаархан хэвтэв.

2010.07.14-15 Нууран дээр

За даа, нууран дээр ч амраад л таарлаа. Амарсан хүн чинь идсэнээ л ярьдаг байх даа. Бороо ороод Сарьдгийн хийд рүү явж чадсангүй. Дараа ирээрэй гэж байгаа бололтой. 

2010.07.13- Сайн байна уу, Хагийн хар нуур минь

Шувуу жиргэж, шумуул шунгинаж, үүр цайж, өглөө болжээ. Бүгчим майхнаас гарч агаарт унтдаг баатар болоод уутан хөгжилдөө лав шургаж модны сүүдэрт хэвтэхийг 7 шархадсан боохойн тэвчээр заан хэсэг зуур оролдоод амжилт олсонгүй,  сүрэг сүрэг шумууланд хорлогдож бослоо.

2010.07.12-Гутгаар өдөр

Төлөвлөсөн ёсоор бол өнөөдөр ухас хийгээд нуурандаа оччих учиртай. Өглөө хачин сайхан нар гарч, хамаг нойтон гутал хувцсыг хурц илчээрээ таатайяа ээж өгөв. Энэ янзаараа өдөртөө айхтар хална гэсэн тийм нэг битүү хар зарим нэгд нь төрсөн байх нь.

2010.07.11-Дараагийн өдөр

За энэ өдөр ч юун наадам, юун цагаан сар л боллоо. Өглөө нойр дутуу босч ирээд тогоо дүүрэн тос халбилзсан гоймонтой өтгөн шөл (уг нь цуйван хийх гээд явж байснаа давсыг нь  ихдүүлээд шөл болгосон бүлгээ) оройноос нааш юм идэхгүй тул литрийн цагаан аягаараа аваад хаясан чинь хөдлөөд удалгүй гэдэс дотор бэлбэлзээд хямардаг байна даа. 

2010.07.10-Эхний өдөр

            Өглөө 6.30-д тохирсон дагуу пургонтой жолооч ирж бидний 8 хүнийг гэр гэрээс нь аваад 11 цаг гэхэд Тэрэлжээс зүүн хойшоо өгсөөд 110 км орчимд пургоны хувьд үүнээс цааш газар үгүй болсон тул тэндээ хаягдав.

Оршил

Хагийн хар нуур бол миний толгойд дээрээс хойш 12 жил бодогдсоор явсан газар юм. Анх энэ газрын тухай манай аав ажлынхантайгаа 1998 оны 6 сарын сүүлээр явж ирээд ярьснаас хойш өөрөө ингэж явахсан гэдэг хүсэл бараг л бэтэг болтлоо ходоодны мухарт суусан байна. Тэгээд 2004 оны орчмоос Цэцээ гүн рүү гэнэ гэнэ ухас хийдэг хэдэн найзуудтайгаа энэ сэдвээр ярилцсаар байгаад энэ жил л ажил албаа зохицуулж явахаар сэтгэл шулуудацгаасан бүлгээ.

2010.04.30-2010.05.02: Ланжоу -Хөх хот-Эрээн-Замын Үүд-УБ

Өглөө буудлын хажуугийн ил лангуунуудаас шарсан тахиа, шаргал гамбир, мөстэй цай зэргийг шүүрч аваад ардаа ч, урдаа ч үүрсэн цүнхэндээ түүртэн цагаан хоолойгоор хашгичих буудлын ажилтанд зандруулан нэг эгнээнд орж тавцан руу асгарах нутгийн ардуудтай холилдон 2636-р галт тэргэнд суулаа.

2010.04.28-29: Лхас-Ланжоу

За ерөнхийдөө төлөвлөсөн зүйлсээ үзэж харсан хойно гэрийн зүг сэтгэл шуударч, 28-ны өглөө 9 цагийн Т28-даа амжихаар Overland hotel-с хөдлөв. Буцах билетээ Эверест явахын өмнө авсан гэдгээ хэлсэн билээ. Жолооч, хөтөч 2 маань биднийг хүргэж бас үдэж өгөхөөр ирсэн байна. Зам бөглөрөхийн аюулгүй тул хүрдээ эргүүлэн, маань тоолон ажилдаа яарах хүмүүсийг машины цонхоор ажиглан Төвд дуугаа чангаар тавьж, тайван сайхан явцгааж  галт тэрэгний буудалд ирцгээлээ. Хяналтын камерт ачаагаа шалгуулж, гарах хаалганы уртаа оочерын ард зогсонгоо утас, мэйлийн хаягаа солилцов.

2010 оны 4 дүгээр сарын 27-Лхас

Өнөөдөр Төвдөд байх сүүлийн өдөр. Нөгөө хоёртой үдэд уулзаж хоол иднэ. Орой нь цүнх саваа янзална. Жаахан эртхэн унтах хэрэгтэй. Маргааш өглөө 8 гэхэд вокзал дээр бэлэн байлгүй горьгүй.

Жолооч, хөтөч хоёр үд гэхэд товлосон цагтаа ирэв. Overland орох уу гэтэл хөтөч маань шашин таардаггүй гэх маягийн шалтгаан хэлж холгүй орших өөр газар санал болгоход нь бага зэрэг гайхаж, тийшээ нь ороод, саналыг нь ч асуулгүй нэжгээд пийв, хоол унд захиалав.

2010 оны 4 дүгээр сарын 26-Tingri-Shigatse-Lhasa

Хаалга тогшихоор нь сэртэл товлосон 8 цаг болжээ. Ум хумгүй машиндаа сууж хөдлөв. Өчигдөр зураг авах гээд машины цонх онгорхой явсны ул мөр болох зузаан саарал тоос даржээ. Аппаратны хөшиг тоос болчихоогүй байгаа. Бусад нь ч яахав.  Уулархаг газар болохоор гэгээ орсон ч нар гараагүй л байна. Хаалганы завсраар сийгэж сандаалтай хөлийг дааруулна. Нэлээн гүрийснээ тэссэнгүй завилав.

2010 оны 4 дүгээр сарын 25-Эверестийн үндсэн лагерь буюу BC

            Өглөө 7 цагийн үед шар шур хийх чимээнээр унтаа сэрүүний хооронд хэвтэж байсан би гэж хүн нэгмөсөн сэргэж орхилоо. Гангаамаа сэмээрхэн хувцаслаад гарч байна. Удалгүй буцаж орж ирээд гадаа гоё байна, босоорой гэнэ. Гарч харвал тэнгэрт цэгийн төдий ч үүл алга. 

2010 оны 4 дүгээр сарын 24-Шигазе-Тэнгэр-Эверест

Өглөөгүүр сүүлийн хэд хоногт ёс болоод байгаачлан нойр муутай хонож дүйнгэтсэн чигтээ буудлын ресторанаас үнэгүй өгдөг будааны шөл, чанасан өндөг, бага сага ногоо зэрэг жинхэнэ хятад маягийн унд уугаад хөдлөв. Ганц хэрчим мааслтай талх өгчихгүй. Дандаа ийм юм идвэл ч санаагаар унах юм байна.

2010 оны 4 дүгээр сарын 23-Лхас-Шигазе

Өглөөгүүр буудлын өрөөнд дүрэм зөрчин байж примус дээр цагаан гаа, ногоон сонгино, сармисаар амталсан борцтой лавшаа хийж идэж хөлсөө бурзайлгаж авав. Өндрийн өөрчлөлтөөс болоод бүгд нойр муутай, хамар битүүрч, ханиадны шинж тэмдэг илэрцгээсэн тул замд гарахаас өмнө өөрсдийгөө жаал тордсон хэрэг. Өрөөгөө хүлээлгэж өгөөд, буудлын ханан дээр бусад жуулчдыг дуурайн дурсгалаа үлдээгээд, жаал идэж уух юм, хүчилтөрөгчийн бортого авснаар аялалд бэлэн болов.

2010 оны 4 дүгээр сарын 22-Наймдугаар өдөр

Өчигдөр оройтож гараад Далай ламын өвлийн ордныг үзэж чадаагүй билээ. Ашгүй уулын зөвшөөрөл маргааш гарахаар болсон тул өнөөдөр дахиад нэг өдөр Лхаст өнжих болсон завшааныг ашиглан өглөө босоод шууд Бодала тийш зүглэв. Хурц нартай, цэлмэг өдөр байна. Ордны эргэн тойронд явган хүний замыг ховхлон шинээр сольж, мөргөлчдийн хөлөөр бөөн бөөн хуурай тоос босно.

2010 оны 4 дүгээр сарын 21-Долдугаар өдөр

Өнөөдөр төлөвлөгөө ёсоор бол Эверестийн уулчдын үндсэн лагерь буюу BC орохоор Лхасаас 328 км зайтай Шигазе хот руу хөдөлж тэндээ хонох ёстой. Гэтэл тэр уулын зөвшөөрөл нь тийм ч амар гардаг эд биш юмсанж. Журмаараа бол 4 хоног хүлээх ёстой гэнэ. Учир нь Эверест бол уулчдын онцгой бүс бөгөөд засгийн газрынх нь орлого бүрдүүлэх эх үүсвэр тул олон шат дамжлагаар шалгаж байж зөвшөөрлөө өгдөг гэж байгаа. Өмнө дурдсанчлан буцах галт тэрэгний тасалбар, уулын зөвшөөрлийг өмнө ирж байсан, танилын хүрээ томтойгоороо Гангаамаа хөөцөлдөж байгаа билээ. Бид наашаа ирэхдээ нийслэл хот Бээжингээр дайрч ирсэн нь аз болж галт тэрэгний тасалбараа үзүүлж байж уулын зөвшөөрлөө авахаар болов. Нийслэлээс өөр газраас ирсэн бол бидний Эверест үзэх ч лөөлөө болох тал руугаа орох байсан шинжтэй. Яагаад ийм хатуу чанд байдаг нарийн учрыг сайн мэдэхгүй юм. Бодоход үндэстний цөөнхүүдийн эрх чөлөө тусгаар тогтнолын төлөө тэмцлээс сэргийлж сэжиг бүхий этгээдүүдийг нутгийн гүнд нэвтрүүлэхгүй гэсэн бодлого юм болов уу даа.

2010 оны 4 дүгээр сарын 20

Өчигдөр 18 цагийн үед 27-р галт тэрэгний 45 цаг үргэлжилсэн аялал дуусч бид Лхас хотод ирцгээсэн билээ. Галт тэрэгний буудлаас 60 юаниар такси авч Төвдийн уулын хөтчийн сургуулийн буудалд бууж, оройн хоолоо жуулчид голдуу ордог Snowland зоогийн газарт идсэн юм. Эндхийн хоол дажгүй шүү, 2 хүн 100 юаниар үндсэн хоол, салат, хүсвэл пиво авч дөнгөнө. Дэлхийн хамгийн өндөр газрын цэнгэг усаар хийсэн 0.5 литрийн шилтэй Lhasa beer 8 зоос. Энэтхэг маягийн наан гамбираа сайхан хийдгийн дээр ер нь л хоол сайтай, зах зээл дотроо байрлалтай тул жуулчид тасрахгүй.

2010 оны 4 дүгээр сарын 17-19

Өнөөдөр Лхаса орох галт тэрэгний билетээ олж авах учиртай. Яг өдийд жуулчдын болон уулчдын ид үе учраас бид урдаар Бээжин дэх танилаа гуйж 4 хүний суудал авахуулсан билээ. Эсбөгөөс Бээжинд дахин хэд хонох хэрэг гарч магадгүй шинжтэй. Интернэт ухаж http://www.chinatibettrain.com/beijinglhasa.htm линкээр орж үзвэл өдөр бүр галт тэрэг Бээжингийн баруун вокзалаас 21.30-д хөдөлж 47 цагийн дараа Лхаса ордог бөгөөд унтлагын хатуу суудал 813 юанийн үнэтэй гэсэн байлаа.

Өдөр нь бид 12 цагаас буудлаа хүлээлгэж өгөөд (үүнээс хойш гарвал дахин хугас өдрийн мөнгө төлөх болоод байсан тул) ганц нэг захаар орж хоёр гурван жижиг сажиг зүйл худалдан авч, түргэн хоолны газраар орж бургер, шарсан төмсөөр ходоодоо баярлуулсны дараа англиар ярьдаг магадгүй харагдсан хүн бүрээс шахуу асууж лавлан байж 52-р чиглэлийн автобусаа олж 1 юань төлөн сууж орой 7 цагийн үед баруун вокзал дээр ирлээ.

2010 оны 4 дүгээр сарын 15-16

2010.4.15-ны үдээс өмнө ажлаа цэгцэлж хүлээлгэж өгчихөөд, Улаанбаатар-Замын –Үүдийн 16 цагийн суудалд суухаар яаравчлав. Энэ чиглэлд наймаачид их явдаг, эрэлт ихтэй чиглэл тул унтлагын хатуу вагоны билетийг 17,100 төгрөгөөр, Замын-Үүдээс Эрээн гарах автобусны билетийг 6,800 төгрөгөөр арваад хоногийн өмнөөс урьдчилан худалдаж авсан байсан юм. Суудалд аян замд хамт явах хүмүүс танилцаж, нэр усаа мэдэлцэж авцгаалаа. 4 хүнтэй баг ер нь их тохиромжтой санагдсан. Машин хөлсөлсөн ч, вагонд нэг өрөө авсан ч тэр. Зарим буудалд нэг өрөө аваад дөрвүүлээ ороод явчихад яг сайхан таарна.

"Гурил элдэж байгаа нь"

Оршил

Энэ удаагийн аялалыг удаан бодож төлөвлөсөнгүй, 2010 оны цагаан сарын дараахан хатгуулсан мэт гэнэт явахаар шийдэв. Гэхдээ өмнө нь үлгэр домгийн мэт санагдах энэ орныг үзэх сэн гэж боддог байсан ч ойрын төлөвлөгөөнд ороогүй байсан юм. Гол нь хамгийн хямд өртгөөр буюу дан автобус, машин, галт тэргээр явж үзэх гэсэн хэрэг. Гол 2 зорилго тавьсан нь нэгд, Далай багшийн өвлийн ордныг үзэх, хоёрт дэлхийн дээвэр Эверестийн барааг харж бахархах явдал байлаа. Бэлтгэл ажил болгон нэг хүний замын зардалд 6000 юань, 17 хоногийн аялалын буудал хоолны мөнгө 2500 юань (нэг хоногт 150 юань орчим ноогдохоор бодож), өндөр ууланд салхитай хүйтэн гэж санаад малгай бээлий, дулаан хувцас базаав. Урд хөршид зорчиход нэг сарын дотор виза авдаггүй нь бусад орны жуулчидтай харьцуулахад бидэнд олдсон бас нэг том давуу тал юм.

2009.08.07-08-Баасан –Бямба гараг буюу төгсгөл

Гэртээ яарсан сэтгэл минь... Ямар бороошиж дуусдаггүй тэнгэр вэ...Товч бөгөөд тодорхой өгүүлбээс өглөө Мэргэний гэр буудалтай тооцоогоо хийж завиар Хатгал хүргүүлээд тэндээсээ замын пургонд тус бүр 4000 төгрөг төлж шавар шавхай нялцгануулсаар явж Мөрөн ороод, тэндээс оройн 8 цагт Мөрөнгийн тээврийн товчооноос 2 ээлжийн жолоочтой хот орох пургонд нэг хүний гучин мянгыг өгч суугаад тасралтгүй довтолгосоор хагас сайны өглөө 8 цагт гэртээ ирлээ. Мөрөнгийн захаас пургоны хатираан дунд худалдаж авсан хадгалагч бодис нэмээгүй жинхэнэ байгалийн ориг нэрс идэж, усанд орж тансаглав. Сиймхий ч бол гэр минь гэж гэртээ ирэх сайхан байна аа. Маргааш амраад нэг дэхэд ажилдаа орно...Бөөн бөөн дурсамж, танилцаад удаагүй ч дотно санагдах шинэ танилууд, хоёр мянга хол илүү зураг үлдлээ дээ.

Төгсгөл

Арван нэгдүгээр өдөр 2009.08.06-Пүрэв гараг

Монгол гэр инженерийн гайхамшигтай бүтээл шүү. Агаарын солилцоо сайтай, булан тохойд жавар хурна гэсэн яриа байхгүй. Тойргийн талбайн томъёо, Пи тоог аль эртнээс мэддэг байсан юм биш үү. Ухаандаа гэрийнхээ ханыг дугуйлж барихын оронд тэг дөрвөлжлөөд барьчихвал дугуйлж барьсан талбайнхаа дөнгөж 78.5 хувьтай талбайтай болохын дээр зуухнаас хана хүртэлх зайнууд нь онд ондоо учраас 4 буландаа жавартай байх нь. Цаашилбал униний урт өөр өөр болсноос гэрээ барихдаа униний уртыг тааруулж углуургандаа углах гэж баахан цаг алдана. Дээрээс нь гэрийн мод, эсгий бүрээсний элэгдэл харилцан адилгүй болж, зарим эсгий нь хөгцөрч, зарим нь шарлах байсан биз. Өөрөөр хэлбэл элэгдэл байгуулах коэффициэнт нь аль хэсэг вэ гэдгээс хамаарч өөр өөр байх нь. За одоо бүүр явж өглөө, ер нь бол монгол гэр “Аугаа зүйлс энгийн байдаг” гэдгийн гар доорх нотолгоо юм даа.

Аравдугаар өдөр 2009.08.05-Лхагва гараг

Жолооч залуу биднийг “Оргил” гэж найгүй бохир буудалд буулгав. Тийм үнэр танартай, хир шингэсэн газар гэж мэдсэн бол, тэгтлээ ядраагүй байсан бол шууд онгоцны буудалд буудаг байж. Дахиад л Ховд турт уур хүрлээ. Гансүх нь тосч аваад цэвэр газар буулгаад өгч болох л байсан. Арай дэндүү сэтгэлгүй улс юм. Заваан буудалд 3 цаг сэжиглэн байж үүрэглэснийхээ төлөө 8 мянган төгрөгөө өгөөд өглөө 8 цагт такси барьж онгоцны буудалд очлоо. Ажлын цаг эхлээгүй болоод тэр юм уу, хаалга нь цоожтой. Тэндээс эргэтэл ахиад нэг такси ирлээ. Эрт ирэхийг бодоход бидэн шиг явуулын хүн байх нь гэсэн шүү юм бодтол харин өнөөх шувуу ажиглаач Дэйв гэж ирланд эр үүргэвчээ пид хийтэл газар шидээд мөнгөө төлж байгаа нь харагдана. Хоол болтол шийр зугаа гэж мань эртэй аялал ямар болов, яагаад биднийг хээр хаяав, ер нь ямар мэргэжилтэй хүн бэ гээд жаал ярьж суулаа.

Есдүгээр өдөр 2009.08.04-Мягмар гараг

Өглөө бослоо. Машин маань алга. Үүнээс цааш хүлээх хэрэггүй нь ойлгомжтой боллоо. Хөвсгөлд очоод сайхан амарна гэж төлөвлөж Хаан банкны виза картанд хийсэн хэдэн төгрөгөө золигт гаргах болох нь. Гэрээс гарахдаа лам багшаараа ном уншуулж зам мөрөө засуулж гарсных уулын мухарт бүр ч явгарчихаагүй минь яамай даа.

Буцах замдаа орлоо. Маргааш өглөө Ховдын онгоцны буудалд бэлэн байх ёстой. Зам зуур газрын байдал намаршсан байна аа. Хамар хатгах өвсгүй юм шиг л харагдах атлаа адуу мал тарга хүчтэй, тос даан гялалзсан өнгө зүстэй байна. Тачирхан хэдий ч шим шүлт сайтай өвс ургамалтай Алтай юм даа. Оросууд бол бүр гайхаж, танай мал шороо иддэг юм уу гэж асуудаг гэсэн.

Наймдугаар өдөр 2009.08.03-Даваа гараг

Төлөвлөсний дагуу өнөөдөр бид эндээс гарч Их Ойгор руу явган аялж энд байгаль хамгаалагчийн гадаа машинтай нийлж энд хоноглонгоо Казах айлаар орж бүргэд үзэх ба ахуй байдалтай нь танилцах байв. Гэвч зохион байгуулж буй Ховд тур компаний хариуцлагагүйн харгайгаар 3 хоногийн явган аялалыг хийх боломжгүй болсон бөгөөд Хөвсгөл орох онгоцонд амжихын тулд бид 8 сарын 5-ны өглөө Ховдод очсон байх учиртай байв. Ховд турыхантай Өлгий дээр наашаа гарахын өмнө тохиролцсоны дагуу биднийг Цагаан гол дээрээс нөгөө 2 шувуу судлаачдын шар 69 ирж авахаар болсон билээ.

Долоодугаар өдөр 2009.08.02-Ням гариг

Өнөөдөр өөр нэгэн сайхан өдөр өө. Өглөө аажуухан өндийж (аажуухан гэдэг нь 8 цагийн орчимд, угаасаа энд үд хүртэл унтаж чадахгүй юм билээ, уг нь агаарт гарсан хүн цохиулаад сайн л унтмаар юм, бага даралтанд хүн сэргэг болдог ч байж болох, мөн майханд сэрүүхэн хонох тул нозоорч нам унтахгүй ) цайгаа уугаад төлөвлөсөн ёсоорооУатхан ахтай цаг уурын станцаа эргэх далимд хилийн 1-р багана үзэж, цааш Малчин оргилд гарахаар 10 цагийн орчимд хөдлөв.

"Sunrise"

Зургадугаар өдөр 2009.08.01-Бямба гариг

Зиа, энэ өдөр бол урд өмнө төсөөлж ч байгаагүй зүйлээ үзэж, хийж үзээгүй зүйлээ хийж туршсан адал явдал ихтэй сайхан өдөр боллоо.

Өглөө Гангаамаа өвөө 2 давших лагерь байгуулахаар хоног толгой руу хөдөлж, бид 2 Жанат ахтай мөсөн гол үзэнгээ цаг уурын станцаа эргэж хэмжилтээ хийхээр бэлтгэлээ хангав. Гангаамаагийн заавал өмсөөрэй гэж шаардсаны дээр бидэнд ч бас сонин сайхан бөгөөд аюул ослоос ангид санагдсан тул муурын хумс буюу cramphon (хүмүүс голдуу кошачья лапа гэдэг) гэдгийг хөлдөө углав. 

Зургадугаар өдөр 2009.07.31-Баасан гариг

Өглөө аажуухан босч Батжаргал гуайн урьсны дагуу тэднийд орж цай уув. Гал түлсэн гэрт дулаахан тохьтой байна. Тавган антеннаар нэлээд хэдэн монгол суваг үздэг тул мэдээллээс хоцроод байдаггүй гэнэ. Гэрийн хатавчинд үхрийн ширийг дашмаг маягтай эсгэж хийсэн хачин ганган хөхүүр харагдана. Хөхүүрийн ам хэсэг нь нарийсч бортого хэлбэртэй болсон тул сүүгээ бүлэхэд нь гадуураа цалгиж ялаа (энд ингэхэд ялаа байдаг уу?) шаваад байхгүй, нямбай бодож хийсэн эд байна. Эндхийхэн сүүгээ бага зэрэг халааж бүлээд боловсруулдаг технологитой юм. Хангайд бол таргаа бүлж эсгээд нэрж, шимийн архиа авсны дараа аарц шүүж ааруулаа тавьдаг. Энд арай өөр л юм шиг байна, хугацаа багадаад нарийн ширийнийг мэдэж чадсангүй.