2010.07.18-Заан Тэрэлжийн хөндий-УБ

Яаая, шөнө мангар хүйтэн хонолоо шүү. Өглөө даарсан, яарсандаа нар мандахтай зэрэгцэн 6 цагийн үед босоод гоймонтой цуйвангийхаа жорыг тааруулж тогоондоо хийж орхиод ойролцоох өндөр лүү гарч хавь орчныг харж жаал баясав.

Өглөөний наранд өвсний чийг хөөрч, өчигдрийн ирсэн зүгт том хаднууд сүүхийлдэн, сулавтархан ягаан униар татаад, ойр хавь анир чимээгүй. Гол ус энэ аниргүйг үргээхгүй гэсэн шиг аяар аяар мяралзана. Энэ чимээгүйн нэг хэсэг болсон аятай би ч бас аяар хөдөлж, аясаар суулаа. Бодож санах юмгүй ингээд сууж байх сайхан байна даа. Наадмын дараа намар гэгчээр өвс ногоо шарлаагүй ч, цаанаа л харьж яваа цаг гэсэндээ өдөр богиносч, жихүүн ч болсон юм шиг. Урд шөнийн хүйтэрч байгаагаар бол энд удахгүй хяруу буух байх аа.

Манайхан босоогүй байна. Аяллын дарга хариуцлагатайгаар галаа манаж байгаа харагдана. Өнөөдрийн явах чигт айлын өвөлжөө харагдах нь бид суурин иргэншил рүү дөхөж явааг илтгэнэ. Зуны 3 сардаа зугаалж болдог ажил хийх сэн. Ийм сайхан улирлыг чийгтэй байшинд шигдэн сууж өнгөрүүлэх юутай харамсалтай.

Уварч цуварсаар бид хөдлөхөд бэлэн болжээ. Урд шөнө улалзах галын гэрэлд хээрийн бичил мэс ажилбар хийж утас сүвлэн унжуулж оёсон цэврүүнүүд гүйцэд хатаж амжаагүй. Өглөөний цуйвангийн амт өчигдрийхтэй харьцуулшгүй болсныг манайхан мартаагүй бас магтаагүй. Өнөөдрийн туулах зам цагаан ч, урт. Оройдоо Тэрэлжийн автобусанд амжиж суух төлөвлөгөөтэй. Нэг иймэрхүү байдалтай хөдөллөө дөө.

Зам зуурт хонь мал бэлчиж, алсад айлын гэрүүд үүлэн чөлөөний наранд цайран бөмбийлдөх нь ил захидлаас бууж ирсэн мэт. Шаахайны хармаанд сууж явсан хүүхэн гар даллахаар нь хариу даллаж мэнд мэдлээ. Гэтэл тэр хүүхэн биднийг гадаадын хүн гэж бодсон аж. Эхэндээ намшгар царай, навтгар хамартай намайг гадаадын хүнтэй андуурах ёс байхгүй ээ гээд ер итгэсэнгүй. Гэтэл удсангүй халамцуу хархүн HELLO гэж морин дээрээс мэндлэх мөртөө дүүрч явсан хонио алдаж, түүнээс нь унаж явсан морь нь үргэж өөрөө зам дээр бөгсөөрөө таг сууж хоцрохоор нь аргагүй үнэмшиж байгаа юм. Үүргэвч үүрсэн л бол гадаад гэж боддог бололтой. Энэ хавийхан 5 хэлээр мэнд мэдэх хэмжээний мэдлэгтэй гэж байна шүү. Зундаа жуулчдад морь мал түрээслүүлж амин зуулгандаа нэмэрлэдэг болохоор тэр аж.

Үдийн хэрд улдах гэдэг туйлдаа хүрлээ. Өчигдөр цагаан зам ямар байна гэж асуугаад байсан. Ингэдэг юм байна. Намагтай болдогтой харгуйгаа санаж байна шүү. Уснаасаа зайдуу халуунд алхахад ам хатахын сацуу цэврүүтэй хөлийн ул зовиуртайяа хөндүүрлэх нь бандайтал хавдаж, хиншүү ханхалтал улайссан мэт бодогдоно. Төмпөнтэй усанд дүрвэл шажигнаж дуугарах байх аа. Том том үүргэвч үүрсэн хэдэн хүн тавхайнхаа хажуугаар гишгэлж дондогмаа шиг найган ганхаж явах нь инээд хүрмээр. Урагшаа биш, 2 хажуу руугаа ингэж гишгэхээр чинь газар ч олигтой хорохгүй. Бушуухан гутлаа тайлж амрах сан. Тэр суварга босгосон довгор дээр гараад авбал салхи сэвэлзэх нь арай дээр гэнэ. Амрахад хүртэл учиртай аж.

Амрах зууртаа ойролцоох айл руу ус гуйхаар хоёр минь яваад гар хоосон ирлээ. Хонио хяргаж байгаа завгүй улстай таарчээ. Замын улсад аяга цай хийж өгдөггүй жаахан тиймхэн л айл байна. Ашгүй нууран дээрээс гарснаас хойш өдөр болгон тааралдаж байгаа өнөөх морины эрэлчинтэй таарч, мориор нь гол руу явж устай залгалаа.

Хонхот хүүхэлдэй дуугаа дуулаад хоёр тийшээ найган ганхнаа... гээд л цааш замаа үргэлжлүүлэв. Тэрэлж рүү нэлээн дөхөж байгаа бололтой морьтой жуулчид сүрэг сүргээрээ явж өнгөрцгөөнө. Холоос олон морьтонгууд бараа сүр ихтэй, байлдаантай түүхт киноны кадр шиг. Зарим нь эмээлдээ таг наалдаад суучихсан элэг бөөр нь сугарчих шахан ярвайсан харагдана. Энэ маягаараа хол зам туулбал хэцүү л юм.

Зам дээр жаал сууж амсхийгээд хошуу тойроод нэлээн явсны эцэст улаан хацартай хоёр жаалаа үхэр тэргэндээ суулгасан нутгийн өвөөтэй таарч, цүнх саваа хэдэн хүүхнүүдтэйгээ ачаалж өгөөд харцуул нь алхаад үлдлээ. Үхэр тэргээр явах ч бас зугаатай юм аа. Овоолсон үүргэвчин дээр хэвтэж огторгуй өөд ширтэн зүүрмэглэсэн шиг явлаа. Өвөө сая нэрсэн халуун нэрмэлийг дорно зүгийн цэцэг хуартай ганган улаан вааран савнаас гарган биднийг дайлав. Өвөөтэй нутаг ус, явсан газрын сонин хөөрөлдсөөр Тэрэлж ирлээ. Үхэр тэргээр голоо гарч, өвөөд баярласнаа илэрхийлж дараа уулзахын ерөөл тавьлаа. Энэ хавь саяын бидний явж ирсэнтэй харьцуулахад өвс тоосоор тун чиг маруухан, гандуу цагаан санагдана. Харин хотоос салхинд гарахаар ирж голын эргээр тухалцгаасан хүмүүст энэ хавь хоттой харьцуулбал нов ногоон гэж санагдаж байгаа.

... Тэрэлжийн дэлгүүрийн гадаа эрээлэх юмгүй шууд газар сууж, идэж уух биднийг хүмүүс гайхаад ч байх шиг. Автобус иртэл гэр орныхонтойгоо утсаар ярьж, амар мэнд явж ирснээ дуулгацгаав. Хотод ус ихтэй айхтар бороо хэд хоногоор орсон гэнэ. Испани 2010 оны дэлхийн аварга болжээ. Наадмаар өмнө түрүүлж байгаагүй бөх түрүүлсэн гэнэ. Нээрээ бид чинь дэлхий хөл бөмбөгөөр амьсгалж, дэнж хотойтол наадах үеэр гэрээсээ гарсан улс шүү дээ. Энд тэндгүй хүмүүс холхиж, шороо бужигнах нь тээртэй. Хээр хөдөө дураараа задгай хэд хоносон сэтгэл минь соёл иргэншилтэй нэг л авцалдаж өгөхгүй байна уу даа. Дараагийн аялал юу билээ гэж...