2010.07.11-Дараагийн өдөр

За энэ өдөр ч юун наадам, юун цагаан сар л боллоо. Өглөө нойр дутуу босч ирээд тогоо дүүрэн тос халбилзсан гоймонтой өтгөн шөл (уг нь цуйван хийх гээд явж байснаа давсыг нь  ихдүүлээд шөл болгосон бүлгээ) оройноос нааш юм идэхгүй тул литрийн цагаан аягаараа аваад хаясан чинь хөдлөөд удалгүй гэдэс дотор бэлбэлзээд хямардаг байна даа. 

Үүргэвчний бүсээ хэт чангадуулснаас ч бас болсон байх. Орсон газраар нь огиж гаргаад замаа үргэлжлүүлэв. Өчигдрийн ярьж байснаар бол өнөөдөр дан торлог дундуур хэцүү зам туулж, оройдоо Мөстэйн аманд хүрсэн байх учиртай. Ашгүй түрүүнд явсан 2 оюутан маань бургасан дундаас зам олж бид ядаргаа багатай явж эхлэв. Намар, өвөл гол хөлдөхөөр энэ замаар эмийн ургамал, самар жимс түүгчид том 66 машинаар цувдаг гэнэ.

Бургасны ёроолоор урд хэзээ ч харж байгаагүй 6 дэлбээтэй гоё том улаан цэцэг ургажээ. Зэрлэг цахирмаа байх гэж таав. Байгальд ийм том цэцэг зэрлэгээр ургана гэдэг санаанд багтахгүй л байлаа. Манай орон эрс тэс уур амьсгалтай тул цэцэгс гол төлөв хөөрхөөн жижиг байдаг гэж бодож явсан минь худлаа байж. Тэгэхээр энэ хавийн уур амьсгал зөөлөн байж таарах гээд байна уу даа.

Олон жижиг гол гаталсны дараа маш намгархаг устай болж эхлэв. Бамбалзуур дээгүүр болдог дамжин шалчигнуулан харайсаар нэг хөндийг туулахдаа чамгүй цуцжээ. Ялаа, хөх түрүү буцалж байна. Тухтайхан бие засах гэтэл хөх түрүү довтлоод амар байлгасангүй. Бууж амрах зуур амандаа хийсэн шоколадны хэлтэрхийний амтыг ээ. Суурин дээр нь 20 гаран хөх түрүү намнасан амжилтаар аяллаа үргэлжлүүлж жаахан уруудвал Хаг-Туулын бэлчир залгав. 

Голын эргээр нэлээн урт хугацаанд тухтай отоглосны үлдэгдэл болох хувцас хунар, даавуу шуувууны тасархай, кетчупны хуванцар сав, нөөшний лааз хөглөрнө. Жаахан цэвэрлээд явахгүй дээ. Галаас сэрэмжлүүлэх тэмдэг модонд хадсан байна. Бас гахай онгичсон гэхээр хэсэг газрыг хөрсийг сэндийчээд авч. Бид эндээ сууж жаахан амраад алсуураа нэлээн өгсүүр уул өөд мацаж эхэллээ. Энэ давааг гараад Хагийн голоо гаталж зорьсон амандаа хүрнэ. 

Жаахан өгсөөд явж байтал өглөөнөөс хойш бэлбэлзсэн дотор бүүр хэцүүдэж эхлэв. Сайхан хов хоосон ходоодтой болоосой. Мезимфорт, нүүрс уугаад ч олигтой сайжрал үзсэнгүй. Харин аз болж нэгэнд маань энэтхэг улаан (өндөгний амттай, өмхий давс ч гэдэг) давс байж таараад түүнийг нь усандаа хийж уувал арай дээрдэв. Дараа явахдаа энэ давснаас авч явах юм шүү. Би гэж хүн шартсан аятай бэлбэг бэлбэг хийгээд л амьтны адагт ороод л  ачаандаа түүртээд л явлаа. Бусад маань ачаанаас чинь үүрэлцье гэсэн ч татгалзав. Над дээр хэн нэгний ачаанаас нэмбэл яах вэ гээд бодохоор ачаанаасаа өгөх үнэхээр утгагүй санагдаж байгаа юм. Хаа очиж хангай дэлхий хурц нараар шараад байсангүй, үүлэрхэг байсанд үнэхээр баярлаж явлаа. 

Замын хажуугаар өнгийн цэцэгс багц багцаараа ургажээ. Даваан дээр бусдыгаа гүйцэж очвол 2 оюутан маань түрүү жил энэ хүрээд ангийх нь хэдэн оюутан бас л их ядарч, үүнээс цааш явахгүй гэцгээсэн гэж байна. Би ч бас тоглоом шоглоомоор за багшаа ээпээ авья аа л гэлээ. Нэгнийх нь ул цэврүүтжээ. Хүнд ачаатай хойно аргагүй л дээ. Би зөвхөн өөрийхөө хөнжил гудсыг үүрээд явахад ингэж миарч байгаа юм чинь. Харин эмэгтэйчүүдийн ариун цэврийн хэрэгллэлийг гутлыхаа улавчинд бариад наачихад цэврүүний шүүсийг шингээгээд авдаг гэнэ. Бас л мэдүүштэй юм. 

Даваа даваад нэг хэсэг ахиад л намагтай бамбалзуур дээгүүр тойрохыг нь тойрч, туулахыг нь туулж явсаар дахин нэг жижиг толгой дээр гарвал өнөө Хагийн гол бургасан дундаас үзэгдэв. Эргээр нь бургас маш шигүү ургасан том том чулуутай уулын гол юм. Харахад ойр ч хазахад хол гэж ганц алганы хонхорхойг хэлээгүй бололтой. Замаасаа гарч, бургасан дундуур намагт хөлөө хийчихгүй санаатай өвс, бутны үндэс тааруулж гишгэлж баахан яваад туулсан замаа эргээд харвал хариугүй жаахан зай хороож. Жаахан тэнцвэр алдвал цүнхэндээ дийлдээд хазайсан чигтээ унахаар. Алсаас харахад халиурсан сайхан өвс ногоо л харагдана. Тулаад ирэхээр ийм эд байдаг байж. Ингээд нэг юм голынхоо наад эрэгт тулж ирээд урсгалд элж мөлийсөн гадаргуутай том том чулууг дамжин хальтирчихгүйг хичээн нэгнийхээ явсан замыг даган уртын харайлт ба тэнцвэрийн гайхамшиг гэдэг үзүүлбэр үзүүлэн харайлдаж эхэллээ. Нөгөө эрэгт нэлээн дөхөөд хальтиргаатай чулуун гүүр мухардаж, охидууд нь үүрүүлж гарцгаав. 

Хагийн гол уг нь нэг их гүнзгий биш боловч урсгал ширүүн бөгөөд ус нь хүйтэн тул аюул нь эндээ байдаг гэнэ. Хэдэн онд ч юм хэсэг хүмүүс гол гарахдаа ачаагаа урсгаж алдаад дахин энэ чиглэлд яваагүй юм гэсэн. Иймэрхүү түүх нэг биш гэсэн шүү. Биднийг хангай дэлхий маань харин ч нэг харж үзжээ. Сая 6 сард хэт халахад энэ хавийн намаг балчиг овоо эвэрсэн нь хад чулууг бүрхсэн хаг таг хатснаас харагдана. Хэрвээ энэ хаг нойтон байсан бол бид гол гараад цааш явахдаа ингэж хаа хамаагүй гишгэлж чулуу дамжин гүйх лөөлөө болох байж. За тэгээд голоо гараад өнөөдрийн хувьд болчихдог юм байх гэсэн үгүй юм байжээ. Цаашаа бас явах юм байх. Бурхан нь бууяаа л боллоо. Очингуутаа шууд хаа ч яахав хэвтээд босохгүй юм шүү гэж бодож явлаа. Голоо гараад жимээ олох гэж жаал мунгинасан ч жимдээ оронгуут хурдны замаар давхих машин адил чөлөөтэй сайхан явж эхлэв. Гэм нь хэт нарийхан жим тул загвар өмсөгч нар шиг 2 хөлөө сайтар зөрүүлж замаа сайн харж явахгүй бол эвгүй гишгэвэл жагсаалаас гарах юм болно. 

Нар жаргах дөхжээ. Өндөр дээрээс эргээд харахад эргэн тойронд ногооны униар татаад, нарны туяанд ус гол алтарна. Даанч зураг авах тэнхээ байсангүй. Аппаратныхаа цүнхийг хүнд үүрүүлсэн хүн чинь цуваа эвдэж цаг алдахаас эмээгээд дуугай л мөрөө харж гэлдэрч явлаа. Сайхан хүйтэн жүүс уух юмсан.

Дахиад л бамбалзуур. Гутлаа сольсон гарууд шатсаан. Одоо уг нь тун дөхсөн. Яваад байдаг юм шүү. Яваарай, яваарай. Тэсээрэй, тэсээрэй.

Эцсийн эцэст ирлээ. Хүний амь яасан бөх юм, Мөстэйн ам яасан хол юм. Бас болоогүй зураг авахуулаад байгаа юмаа.

Мөстэйн амнаас тун яльгүй өгсөөд буудаллах газраа ирлээ. Шууд элгээрээ газар хэвтээд өгье гэж бодож байсан хүн чинь хуурай хувцас гаргаж өмсөөд байна аа. Нохой хамартаа хүрэхээр усч гэж. За ямар ч байсан хүнд нэг их гай бололгүй яваад ирлээ шүү. Хөлийн ул бадайрч хавдсан юм шиг санагдана. Харахаар өөрчлөгдсөн юм алга л. 

Манайхан майхнаа барьж, тулгаа зоож, цайгаа чанаж, хоолоо хийж, хөлсөнд норсон цамцаа эврээж, гутлуудаа гал тойруулан хатаахаар тавьжээ. Мундаг тэвчээртэй, ажилсаг улсууд юм аа. Бахархмаар, бас өөрөөсөө ичмээр.

Ёотон хийсэн давстай хар цайны амтыг надаас битгий асуу. Нэг дор хоёр литрийг ууж байж арай гэж ханав. Үүнээс сайхан унд ууж байсангүй гэж батлан хэлнэ. Амьдралын нэг амт энэ буюу.

Өнөөдөр нийт 10 гаруй цаг явж 35 орчим км замыг туулжээ. Хэдийгээр нэг цагт 3.5хан км явсан гэж тооцоо гарах ч, замын бартаа, биеийн байдлаа бодолцвол наддаа л хөөрхөн сорилт байлаа.